۱۳۹۰-۱۲-۱۰

هۆكاره‌ كارتێكه‌ره‌كانی خوێندكار له‌ ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاریدا

هۆكاره‌ كارتێكه‌ره‌كانی خوێندكار له‌ ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاریدا

مستةفا كةريم  / خورماڵ


له‌ قۆناغه‌كانی خوێندنی حه‌وته‌می بنه‌ڕه‌تی و ئاماده‌یی و به‌شێكیش له‌ قۆناغه‌كانی په‌یمانگه‌و زانكۆ ، خوێندكار به‌ قۆناغێكی زۆر هه‌ستیاردا تێپه‌ڕ ده‌بێت كه‌بریتی یه‌ له‌ قۆناغی هه‌رزه‌كاری ، بۆیه‌ ئه‌بێت به‌شێوه‌یه‌كی تایبه‌ت مامه‌ڵه‌ی له‌ گه‌ڵدا بكرێت ، تێگه‌یشتن له‌ سروشتی ئه‌و قۆناغه‌ی كه‌ تێپه‌ڕ ده‌بێت و ده‌گوزه‌رێت  تێگه‌یشتن له‌ ڕۆڵی هاوڕێیه‌تی و دروستكردنی كۆمه‌ڵ و كاریگه‌ریان له‌سه‌ر هه‌ڵسوكه‌وتی تاكی هه‌رزه‌كارله‌ قۆناغه‌كانی خوێندنداو تێگه‌یشتن له‌و گۆڕانكاییه‌ فسیۆلۆجی و ئه‌ندامیه‌ی له‌ ڕوخساری هه‌رزه‌كاردا ڕوو ئه‌ده‌ن ئه‌بێت به‌وردی و له‌سه‌ر خۆ خه‌سڵه‌ته‌كان له‌برچاو بگیرێن و ئه‌ژماری تایبه‌تیان بۆ بكرێت له‌ چۆنییه‌تی مامه‌ڵه‌ كردن له‌ گه‌ڵ مرۆڤی ئه‌و قۆناغه‌دا ، چونكه‌ به‌ ده‌ركه‌وتن و ده‌ستپێكردنی قۆناغی هه‌رزه‌كاری كاریگه‌ری هۆكاره‌كان ڕه‌نگدانه‌وه‌ی ته‌واویان ده‌بێت 0
ئه‌مانه‌ش هه‌ندێكن له‌و هۆكارانه‌ی كه‌ به‌شێوه‌یه‌كی ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ كاریگه‌ری به‌جێده‌هێڵن له‌سه‌ر ئه‌وخوێندكارانه‌ی كه‌ ته‌مه‌نیان له‌ قۆناغی هه‌رزه‌كاریدایه‌ :
هۆكاره‌كانی په‌یوه‌ست به‌ خێزانه‌وه‌: ماڵ و خێزان كۆمه‌ڵێك هه‌ل ومه‌رج و كه‌شی تایبه‌ت له‌سه‌ر تاكی خێزان دروست ئه‌كه‌ن ( سۆزداری ، ڕه‌وشت ، ڕۆشنبیری ) كه‌هه‌ریه‌كه‌و به‌ پێ ی سه‌نگ و قورسایی خۆی كاریگه‌ری له‌سه‌ر سروشتی هه‌ڵسوكه‌وتی تاك ده‌كه‌ن به‌تایبه‌تی له‌و خوێندكارانه‌ی له‌ ته‌مه‌نی هه‌رزه‌كاریدان
• هۆكاری سۆزداری خێزان : به‌ یه‌كێك له‌ گرنگترین خه‌سڵه‌ت و هۆكاره‌كانی دروست بوونی كه‌سێتی تاك دائه‌نرێت ئه‌ویش له‌سه‌ر بنه‌مای سۆزی خۆشه‌ویستی ده‌ربڕین بۆ یه‌كدی و پاراستنی سۆزداری ناو تاكه‌كانی خێزان ، ئه‌مه‌ش هۆكارێكی كاریگه‌ره‌ بۆ دروستكردی بنه‌مای باوه‌ركردنی خوێنكار ( تاك) به‌ خودی خۆی بۆ ڕاپه‌ڕاندنی سه‌رجه‌م كاروباره‌كانی ، له‌ هه‌مان كاتدا پێچه‌وانه‌ی ئه‌م باره‌ كه‌ تاكه‌كان له‌سه‌ر بنه‌مای رق وكینه‌ په‌روه‌رده‌ ده‌بن له‌م سه‌روبه‌نده‌دا تاكیش له‌م قۆناغه‌دا به‌شێوه‌كی ناته‌ندروست دێته‌ ده‌ره‌وه‌ی خێزان و هه‌ربه‌و شێوه‌یه‌ی كه‌له‌و ژینگه‌دا په‌روه‌رده‌ بووه‌ كارو هه‌ڵسوكه‌وتی ڕه نگ ئه‌داته‌وه‌ 0
• هۆكاری ڕه‌وشتی خێزان : تاكه‌كانی ناو خێزان و به‌تایبه‌تیش ئه‌وانه‌یان به‌ قۆناغی هه‌رزه‌كاریدا تێپه‌ڕده‌بن ڕاسته‌وخۆ بێت یان ناڕاسته‌وخۆ ئاكارو ڕه‌وشتی گه‌وره‌كانی تێدا ڕه‌نگ ئه‌داته‌وه‌ و كاریگه‌ری له‌سه‌ر دائه‌نێت به‌ شیوه‌ی سلبی یان ئیجابی و دواتر ڕه‌وشته‌كاریگه‌ركه‌ره‌كان له‌ كارلێككردن و شێوازی مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌روبه‌ردا ڕه‌نگ پێ ئه‌داته‌وه‌ ، بۆیه‌ له‌سه‌ر خوێندكار پێویسته‌ ڕه‌وشت و ئاكاره‌ به‌نرخ وجوانه‌كان هه‌ڵبژێرێت و هه‌وڵی خۆ دورخستنه‌وه‌ بدات له‌و ڕه‌فتارانه‌ی له‌گه‌ڵ ژینگه‌كه‌یدا نامۆن 0
• باری دارایی خێزان : كه‌م درامه‌تی و نه‌بوونی كاریگه‌رییه‌كی سه‌خت و گران له‌ سه‌ر تاكی خێزانه‌ هه‌ژاره‌كان جێده‌هێڵێت له‌ ڕووی نه‌توانینی دابینكردنی پێداویستی یه‌كان و بێبه‌ش بوون له‌ مافه‌سه‌ره‌تاییه‌كان و خۆشییه‌كان ، ئه‌مانه‌ هۆكاریكی ڕاسته‌وخۆن بۆ ئه‌وه‌ی خوێندكار له‌ خوێندنگه‌كه‌یدا توشی شڵه‌ژانی ده‌ماری ببێت ، كه‌به‌رده‌وام له‌ هه‌ستی خۆیدا به‌راوردكردنی خۆی ده‌كات له‌گه‌ڵ كه‌سێك كه‌لایه‌نی ئابووری به‌هێز بێت ،ئه‌مه‌ش به‌ شێوه‌كی نه‌رێنی كاریگه‌ری جێده‌هێڵێت 0
• هۆكاری ڕۆشنبیری خێزان : هه‌میشه‌ ئه‌و خێزانانه‌ی لایه‌نی ڕۆشنبیریان لاوازه‌ یان هه‌لومه‌رجێكی وا گونجاویان بۆ دروست نه‌بووه‌ تاوه‌كو ڕۆشنبیریه‌كی گونجاو وه‌ربگرن ئاستی بیركردنه‌وه‌یان به‌شیوه‌كی گشتی لاوازتره‌ به‌به‌راورد كردن له‌گه‌ڵ خێزانه‌ ڕۆشنبیره‌كان ، هه‌ر بۆیه‌ خوێندكاری ڕۆشنبیر كه‌سێكه‌ ده‌توانێت خۆی له‌ كه‌سانی ده‌وروبه‌ر نزیك بكاته‌وه‌و سه‌رنجی هه‌موولایه‌ك بۆ خۆی ڕاكێشێت و ببێت به‌ پێشه‌نگ و كه‌سێكی دیار 0
• هۆكاره‌كانی په‌یوه‌ست به‌ خوێندنگه‌ : به‌رفراوان نه‌بوونی بینای قوتابخانه‌و كه‌می یاریگاكان و نه‌بوونی تاقیگه‌ یان به‌كار نه‌هێنانی تاقیگه‌ بۆ وانه‌كان و نه‌بوونی هۆڵی مه‌سره‌ح و هۆڵی كتێبخانه‌ی نوێ له‌ خوێندنگه‌كان ، هه‌روه‌ها كه‌م وكوڕی له‌ سیسته‌می خوێندن كه‌ وابه‌سته‌بێت به‌ زاره‌كی و له‌به‌ركردن و نه‌گونجانی سیسته‌می خوێندن له‌گه‌ڵ ژینگه‌ی خوێندنكه‌دا كاریگه‌رییه‌كی نێگه‌تیڤ له‌سه‌ر زیهنی خوێندكار به‌جێده‌هێڵێت ، هه‌روه‌ها شێوازه‌كانی وانه‌ووتنه‌وه‌ به‌ تایبه‌تی زاره‌كی و نه‌بوونی هۆیه‌كانی فێركردن یان به‌كارنه‌هێنانیان هۆكارێكن به‌پێچه‌وانه‌ به‌سه‌ر خوێنكاردا ده‌شكێته‌وه‌ به‌تایبه‌تی له‌ قۆناغی هه‌رزه‌كاریدا 0
بۆیه‌ له‌سه‌ر داموده‌زگاكانی تایبه‌ت به‌ په‌روه‌رده‌ و فێركردن پێویسته‌ شێوازی نوێ ی وانه‌ووتنه‌وه‌ ئاراسته‌ بكه‌ن به‌ هۆی كه‌سانی پسپۆر و پڕۆفیشناڵ له‌و بواره‌دا هه‌روه‌ها دابینكردن و به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی هۆیه‌كانی فێربوون به‌ شێوه‌یه‌كی مۆدێرن و به‌كارهێنانی ئامێره‌كانی بینین و بیستن و پیشاندانی وێنه‌ی جوڵاو كه‌سیسته‌می خوێندن له‌ پێگه‌ی به‌شییه‌وه‌ بگۆڕێت بۆ پێگه‌یه‌كی گشتگیر و له‌ زاره‌كییه‌وه‌ بۆ كردارو كردنوه‌ی خوێندنگه‌ی له‌بار كه‌ بگونجێن له‌گه‌ڵ ستانداری جیهانی و سیسته‌می نوێ 0
هه‌موو ئه‌وانه‌ی ئاماژه‌یان پێكرا كاریگه‌ری ئه‌رێنی و نه‌رێنی به‌شێوه‌ی ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ له‌ هه‌ستی خوێندكاردا جێده‌هێَڵێت ،تاكه‌كانی سه‌رووی قۆناغی هه‌رزه‌كاری ئه‌بێت به‌ بایه‌خه‌وه‌ چاودێری ده‌روون و ویجدانی هه‌رزه‌كار بكه‌ن به‌ ئاراسته‌كردنی به‌ره‌و به‌جێگه‌یاندنی هه‌ڵسوكه‌وتی ڕاست و دروست و قۆستنه‌وه‌ی تواناو ووزه‌كه‌یان و به‌كارهێنانی له‌ شوێنی دروستدا0


1  / 2 / 2012

۱۳۹۰-۱۲-۰۹

ئایاکوخە کە دەسوتێ؟


ئایاکوخە کە دەسوتێ؟
لە ئینگلیزیە وە:گەلاوێژحمە مین



مامۆستالە قوتابخانە ى قەڵاى بنە ڕتى تێکەڵاو/خورماڵ
خوایە چۆن توانێت ئە مە م لە گەڵ دا بکە ی؟ً
کەسێکى رزگار بوو لە ڕوداوێکى تێکشکانى کە شتیکدا،بە هۆى شە پۆلە کانە وە لە دورگە یەکى چۆڵ وبچوکداگیرسایە وە،زۆر بە پە رۆشە وە لە خوادە پاڕایە وە ڕزگارى بکات،ڕۆژانە وبە ردە وام دە ستى بە رەوئاسمان بە رز دە کردە وە وداواى یارمە تى دە کرد بە ڵام هیچ ڕووى نە دا.
ماندوبوولە پاڕانە وە،بۆ یە کان لە کۆتاییدا بڕیارى دا بە دارو تە ختە کوخێک دروست بکات،بۆ ئەو ە ى خۆى و ئە وبڕە شمە کە ش کە پى بوو لە سە رماو گە رما بى پارێزێت.
بە ڵام ڕۆژێکیان پاش گە راِن بۆ خۆراک،گەڕایە وە ماڵ،بینى کوخە بچوکە کە ى گڕى گرتووە،دوکە ڵى بە رە و  ئاسمان بە رز بووە تە وە،لە خە فە ت و توڕە ییدا دە لە رزى،چوونکە خرابترین شت ڕووى دابوو،هە موو شتێکى لە دە  ست دابوو،بۆیە هاوارى کرد ًخوایە چۆن توانێت ئە مە م لە گەڵ دا بکە ی؟ً
هە رچۆنێک بێت،بە یانى ڕۆژى داهاتوو،بە دە نگى کە شتیک بە خە بە رهات کە لە دورگە کە نزیک دە بووەوە،هاتبووتا ئە وڕزگار بکات،لە وکاتە دا پرسیارى لە ڕزگار کە رە کانى کرد،وتى:چۆن زانیتان من لێرەم؟ئە وانیش وتیان،دوکە ڵە کە مان بینى.
کاتێک ڕوداوە کان بە دڵت نابن،زۆر ئاسانە ورە ت نە مێنێ،دڵ لەدە ست نە دە ى،چوونکە خوا یارمە تیمان دە دات وکار لە سە رژیانمان دە کات،تە نانە ت لە کاتى زۆر ترین ناخۆشى وئازارە کانیشمان دا.
لە بیرت بێت جارى داهاتوو کوخە بچوکە کە ت سوتا و کە وتە سە رزە وى،بزانە کە لە وانە یە تە نها هێماى دوکەڵێک بێت کە میهروبە خشندەیى خوات بۆ دێنێ.